Het demomagazine van PRO | Demomagazine Special over Buitenhof 34

Het demomagazine van PRO | Demomagazine Special over Buitenhof 34

Deze printvriendelijke versie bevat niet de volledige inhoud van het online magazine, maar alleen de teksten en een beperkte selectie foto´s. Het hele online magazine met alle foto´s, video´s en multimedia kan worden bekeken op:
https://magazines.platformrijksoverheidonline.nl/2014/01

Nog een tip voor het geval u het magazine wil printen: Heeft u een Windows-computer en bekijkt u het magazine met het programma Chrome? Dan adviseren we u voor het afdrukken alleen gebruik te maken van het zogenoemde dialoogvenster (Ctrl+P).

Welkom op Buitenhof 34

Iedereen die regelmatig Buitenhof 34 bezoekt, kent ze in ieder geval van gezicht: Cees Braad en Henk Fiering, de vaste beveiligers achter de receptie. Weinigen weten nu echter precies wie Cees is en wie Henk. Voor het gemak luisteren ze daarom maar naar elkaars naam.

Beiden hebben ze sinds de tweede helft van de jaren ’70 een carrière in de beveiliging bij de rijksoverheid achter de rug. Met veel plezier werken ze nu alweer een tijd bij DPC. Het zijn echte mensen-mensen en dat moet ook wel als je het eerste aanspreekpunt bent voor medewerkers en gasten die het gebouw betreden. Ze zitten namelijk direct naast de schuifdeuren die de entree van Buitenhof 34 vormen.

Cees vertelt over de schuifdeuren: “Die deuren zijn volledig ingesteld op een rustig wandeltempo, maar de meeste bezoekers lopen te hard. Een bloedneus of een kapotte bril bij binnenkomst was zeker geen uitzondering. Daarom zet ik het kunstwerk, want dat is het, meestal maar uit.”

En het is niet dat ze het erg vinden, maar om er voor eens en voor altijd vanaf te zijn:

“Het is wél een monument”

Schild in portaal van Noyelleshuis

De panden zijn talloze malen verspijkerd, doorgebroken en verbouwd. Om onderdak te bieden aan valken, officieren, gezanten, hofrijtuigen en grote balen te vernietigen rijksdocumenten. En aan het beroemde ‘kabinet der zeldzaamheden’.

Het begin

De eerste bebouwing was waarschijnlijk een laad- en losplaats voor het jachtslot van Floris V. Het huidige Den Haag was destijds, in de 13e eeuw, niet veel meer dan een slot (de Ridderzaal) met een hofvijver en een ommuurd binnen- en buitenhof. Van dat laatste hof werd steeds meer ruimte afgesnoept. Beginnend bij de huidige Gevangenepoort met een gebouw voor de overslag van goederen.

Hollandse vorsten

Waar nu de nieuwbouw van DPC van glas, staal en geperforeerd aluminium staat, werd in 1467 een verblijf voor valken gebouwd. Dat was eeuwenlang een bezit van Hollandse graven of stadhouders. Alleen zij konden zich de peperdure vogeljacht veroorloven. Valken en haviken werden tot in Scandinavië gevangen, vervolgens afgericht en hun leven lang tot in de puntjes verzorgd. Van graaf Floris V tot stadhouder Frederik Hendrik, ze deden allemaal aan de vederjacht in het Haagse duingebied.

In het Valkenhuis zijn later ook jachthonden, paarden en zelfs brandspuiten gestald. Voor de rijtuigen van prins Willem III was de oude doorgang, die via Buitenhof 38 zo ongeveer recht op de Pathé bioscoop afliep, te smal. Hij liet in de 17e eeuw een koetsiersingang maken richting Hofvijver, op de plek waar nu DPC’ers ’s morgens hun rijkspas aanbieden. Het historische Valkenhuis werd in de 19e eeuw afgebroken. De huidige nieuwbouw werd pas in 2006 neergezet. 

Gezanten en officieren

Het statige Vijverhof verrees in 1647. Het gebouw van de net overleden Hofsmit werd ervoor gesloopt. In de archieven is het beter bekend als het Noyelleshuis, vernoemd naar Jacques-Louis, graaf de Noyelles. Hij was generaal van het Staatse leger en woonde er tussen 1685 en 1708.

In dit gebouw, grofweg opgetrokken in de stijl van het Hollandse classicisme, huisden door de jaren heen vooral gezanten, officieren en ambtenaren. Er zat ooit een sociëteit, een nutsschool, de Rijksdienst voor de Bewaring van Hypotheken, het Kadaster en een dependance van de Tweede Kamer in.

Fossielen en koralen

In 1766 kwam het vermaarde Kabinet van Natuur en Kunst van stadhouder prins Willem V naar de Vijverhof. Een ontzagwekkende verzameling munten, geprepareerde vlinders en vogels, fossielen, koralen, een opgezet nijlpaard en giraffe, zo’n 8000 boeken, vele handschriften en prenten van Rubens en Van Dijck en schilderijen van onder andere Rembrandt en Jan Steen. Om alles onderdak te geven, kocht de prins in een kleine 10 jaar de huizen tussen Vijverhof en Gevangenpoort op. 

Galerij Willem V

Lang heeft het kabinet van prins Willem V er niet gezeten. Het leger van Napoleon roofde bijna de hele collectie na hun Franse in Nederland in 1795. Het overgrote deel kwam weer terug toen koning Willem I het enkele decennia wist terug te krijgen uit Parijs. Maar drie jaar later, in 1820, verhuisden de schilderijen en zeldzaamheden naar het Mauritshuis, dat net door het Rijk was aangekocht. Willems bieb ging naar het paleis op de Lange Voorhout, zijn natuurlijke historiën en prenten naar Leiden en Amsterdam.

Een klein deel van de schilderijen van de prins hangt er echter weer. Die kwamen in 1977 weer terug in de grote zaal die hij er in 1774 speciaal voor had laten bouwen. En sinds enkele jaren is de Galerij Prins Willem V, aan de Buitenhof 33, weer zo ongeveer in oude luister hersteld. 

Papiervernietiging

In de afgelopen anderhalve eeuw werd op de plek van het oude Valkenhuis en de oude Hofstallen driemaal een nieuw gebouw neergezet. Halverwege de 19e eeuw verrees op die plek een postkantoor. Dat pand, met als laatste gebruiker de Rijkspapiervernietiging, werd in 1971 neergehaald en vervangen door een kantoor voor de Tweede Kamer. Dat gebouw werd in 2008 gesloopt en vervangen door de nieuwbouw van DPC

“Het ging oorspronkelijk om renovatie”, vertelt architect Charles van Marrelo in het blad SMAAK van de voormalige Rijksgebouwendienst. Maar bouwkundig moest er veel gebeuren: nieuwe trappenhuizen, nieuwe liften en andere gevel. Bovendien kwam hij niet uit met het aantal werkplekken. Nieuwbouw bleek financieel aantrekkelijker. 

Herstellen en verbeteren

De Vijverhof werd in 1972 zoveel mogelijk in oorspronkelijke toestand teruggebracht. Het monumentale trappenhuis en de hoofdingang met stoep kwamen weer terug in het midden van het gebouw. Oude schoorsteenmantels, lambriseringen en trapdelen uit Rijksopslag werden gebruikt. Ook de 17e eeuwse gevel werd hersteld met houten kruiskozijnen en een driehoekig fronton op de tweede etage. De bakstenen lijstgevels werden rood gesausd. Wat wel sneuvelde was de oude poort naar het Valkenhuis onder Buitenhof 38, waar nu de directie van DPC zit.

De renovatie in 2006 was daardoor in verhouding eenvoudig. “Met de Vijverhof waren we in feite snel klaar” schrijft Van Marrelo daarover in Daglicht: verhalen van Vijverhof en Valkenhuis. “Ook daar was veel op aan te merken, want wat is er daar in de jaren zeventig afgerommeld in dat gebouw! (…). Maar daarvan zeiden we tegen elkaar: met opschonen, herstellen en verbeteren komen we een heel eind. En het is wel een monument.”

Fijne, functionele plekken anders dan werkplekken

Werkplekken in de nieuwbouw

Werkplekken in de nieuwbouw

Achter de 2 monumenten aan het Buitenhof staat een kantoor met veel licht en ruimte. De verbouwing heeft ervoor gezorgd dat oud- en nieuwbouw een inzichtelijk en transparant geheel werden.

Er zijn 200 werkplekken waarvan er veel flexibel zijn. De architect heeft vrije ruimten gemaakt waar je kunt vergaderen, waar je zitjes kunt maken, waar de mediatheek is, waar je ook gewoon je werk kunt doen.

Infotheek

Op de eerste etage van de nieuwbouw van DPC is de Infotheek of Mediatheek. Deze wordt niet alleen gebruikt om bij te lezen, maar is ook een gewilde vergaderplek. 

Door de enorme vensters links en het atrium rechts is het een lichte en ruime plek. Het is een van de ‘vrije plekken’ die architect Charles van Marrelo in het pand heeft gecreëerd omdat bij de bouw al snel duidelijk was dat DPC meer werkplekken nodig had dan de geplande 200.

Bedrijfsrestaurant

Recht onder het enorme glazen dak van de vide bevindt zich het bedrijfsrestaurant van DPC en de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). 

Tussen 12 en 2 is het hier gezellig druk, maar daarnaast worden de tafels ook veel gebruikt voor overleggen. In de grote, open ruimte worden ook recepties en borrels georganiseerd, soms met gebruik van de bar in de Infotheek. 

De binnenplaats van Buitenhof 34

Binnenplaats

De tegenhanger van het dakterras is de binnenplaats op de begane grond. Hij is een geliefde rokersplek, lunchplaats en vergaderruimte. De binnenplaats brengt de oude bakstenen achtergevels van De Vijverhof en Galerij Prins Willem V samen met de glazen en metalen gevels van de nieuwbouw. Je ziet er nog altijd de boog waardoor vroeger hofrijtuigen reden. 

De steen met opschrift 'Savve garde' (sauve garde), wat veiligheidswacht of vrijgeleide betekent. De steen komt uit het voormalige landgoed ‘Oostduin’. Het is geschonken door de Gravin van Bylandtstichting, dat projecten ondersteunt die in het algemeen belang van mens of dier zijn.

Dakterras

Ondanks het gekrijs van meeuwen, is het dakterras op de 3e etage bij zonnig weer dé plek voor overleg of lunch.

En het biedt, voor wie over de muur heen kan kijken, een uitzichtje op de lappendeken van daken en achtergevels van gebouwen aan De Plaats, aan de westkant van het nieuwe Valkenhuis. 

De verbouwing

“Het ging oorspronkelijk om een renovatie”, zegt architect Charles van Marrelo. Uiteindelijk stelde hij zijn opdrachtgevers nieuwbouw voor. Want de noodzakelijke nieuwe trappen, lift en gevel waren zo’n zware ingreep, dat een geheel nieuw pand eenvoudiger was. Het werd een open en transparant gebouw. 

“Eigenlijk moet je een moderne tegenhanger maken van het oude gebouw. Dat gebouw heeft gele bakstenen en hoge ramen. Dat wilde ik in de nieuwe gevel terugzien. Vandaar de hoge ramen en het geperforeerde aluminium in de kleur van het baksteen van het Valkenhuis. Toon en verhoudingen hebben met elkaar te maken. Ze horen bij elkaar en ook weer niet, maar je voelt de verwantschap”, zei Van Marrelo ooit over de verbouwing van Het Buitenhof en de bouw van het nieuwe Valkenhuis.

Eigen karakter

Die verbouwing moest ervoor zorgen dat oud- en nieuwbouw een inzichtelijk en transparant geheel werden. De 2 monumenten aan het Buitenhof behielden hun eigen karakter. Er achter verrees een nieuw kantoor met veel licht en ruimte. En de oude binnenplaats die voor de verbouwing nauwelijks een functie had, werd weer deel van het geheel.

Met de verbouwing van De Vijverhof was de architect eigenlijk snel klaar. Dat was volgens de architect van het Atelier Rijksbouwmeester vooral een kwestie van opschonen, herstellen en verbeteren. 

Vrije ruimten

“Maar dan die andere kant. Wat er stond was kruip-door-sluip-door, kleine ramen, helemaal verkamerd, een soort hokkerig gebouw.” Wat hij er ook voor ontwierp, het bleef onbevredigend. En de noodzakelijke verbouwing met nieuwe trappen, lift en gevel was bouwkundig zwaar. Daarbij kwam hij ook met de vierkante meters en de benodigde werkplekken niet goed uit.

Daarmee was de ommezwaai snel gemaakt. Kantoorinnovatie maakte het nog makkelijker. Het ministerie van AZ wilde namelijk de mogelijkheid voor flexibele werkplekken. Voor 200 werkplekken. Maar tijdens de bouw was al duidelijk dat dat te weinig zou zijn. “Ik ben toen maar vrije ruimten gaan maken waar je kunt vergaderen, waar je zitjes kunt maken, waar de mediatheek is, waar je ook gewoon je werk kunt doen.” 

Kunst in de koetsiersingang

Het licht reist met je mee door de in- en uitgang van Buitenhof 34. De 20 meter lange gang, met 4 rijen spiegelende schuifdeuren en computergestuurde led-lampen, is een kunstwerk. ‘Passing Time’ zet het publiek centraal. 

Charles van Marrelo, de architect die in 2006 de verbouwing van Vijverhof en Valkenhuis realiseerde, had er 9 maanden vertraging voor over. Hij wilde per sé de oude koetsiersingang als entree voor Buitenhof 34.

Bezoekers moesten daarvoor vanaf de Vijverhof via een kruip-door-sluip-doorroute naar het achterhuis. Maar om de koetsiersdoorgang te gebruiken, moest in de Vijverhof, een Rijksmonument, een vloer worden verlaagd. En daar stemden gemeente en Rijksdienst niet direct mee in. Maar Van Marrelo won de ‘strijd’.  

Passing Time

Nu is die historische doorgang, die in de 19e eeuw de paardenstallen van Willem V ontsloot, een entree met een bekend werk van de Nederlandse kunstenares Germaine Kruip, getiteld Passing Time. Bezoekers nemen dankzij computergestuurd led-licht achter panelen van glasvezeldoek het licht van buiten letterlijk mee naar binnen.

Wie buiten voor de glazen schuifdeuren staat, ziet de reflectie van de Hofvijver en het Buitenhof. Wanneer de eerste schuifdeuren openen, gaat achter de volgende deuren het licht langzaam aan. Dat maakt die deuren doorzichtig en geeft een doorkijk verder de hal in. Als alleen het licht ervoor schijnt, reflecteren de deuren de bezoeker. De verlichting is verbonden aan een sensor die de bewegingen van bezoekers volgt.  

Beleving van tijd

“In mijn werk staat het publiek centraal, het is uitnodigend en de beleving is erin geïncorporeerd”, vertelt Kruip in het blad SMAAK, een uitgave van de voormalige Rijksgebouwendienst. “De twintig meter lange, dynamische gang verbindt de realiteit van buiten met dat wat zich binnen afspeelt. De plek is ook een patchwork van tijd (…). Het moderne gebouw wordt omarmd door het oudste stukje van Den Haag. Bij het betreden van het gebouw word je je bewust van een versterkende ervaring waarin je zelf centraal staat: de beleving van tijd door het licht.” 

Colofon

Demomagazine, Special over Buitenhof 34 Jaargang 1

Het demomagazine van PRO

Publicatiedatum
maandag 15 december 2014
Hoofdredactie
Cluster online advies
Productie
Cluster online advies
E-mail
platformRO@minaz.nl
Redactieadres
Ministerie van Algemene Zaken Dienst Publiek en Communicatie t.a.v. Cluster Online Advies Postbus 20006 2500 EA Den Haag
Telefoon
070 356 4249
Copyright
CC0 1.0 Universal